Nguyên nhân Phản vệ

Chứng quá mẫn có thể xảy ra để đáp ứng hầu như bất kỳ chất lạ nào [17]. Các chất kích hoạt thông thường bao gồm nọc độc từ côn trùng cắn hoặc chích, thực phẩm và thuốc men.[8][18] Thực phẩm là yếu tố kích thích phổ biến nhất ở trẻ em và thanh thiếu niên trong khi các loại thuốc và côn trùng cắn và chích phổ biến hơn ở người lớn tuổi.[3] Các nguyên nhân ít phổ biến hơn bao gồm: các yếu tố thể chất, các tác nhân sinh học như tinh dịch, latex, thay đổi hoocmon, các chất phụ gia thực phẩm như bột ngọt và màu sắc thực phẩm.[15] Các yếu tố thể chất như tập thể dục (ví dụ như tình trạng quá mẫn cảm do tập thể dục) hoặc nhiệt độ (nóng hoặc lạnh) cũng có thể đóng vai trò kích hoạt thông qua các tác động trực tiếp của chúng lên tế bào mast [3][19]. Các sự kiện do tập thể dục gây ra thường liên quan đến việc ăn các thực phẩm nhất định.[12] Trong khi gây mê, các thuốc chặn cơ thần kinh, kháng sinh, và latex là các nguyên nhân thông thường nhất [20]. Nguyên nhân vẫn chưa được biết đến trong 32-50% trường hợp, được gọi là "sốc phản vệ tự phát".[21] Sáu vắc-xin (MMR, thủy đậu, cúm, viêm gan B, uốn ván, viêm màng não) được công nhận là nguyên nhân gây sốc phản vệ, và HPV có thể cũng gây ra chứng quá mẫn [22]. Tập thể dục là nguyên nhân không thường gặp của sốc phản vệ,[23] khoảng một phần ba số trường hợp đó có một yếu tố phụ giống như dùng NSAID hoặc ăn một loại thực phẩm cụ thể trước khi tập thể dục.[24]

Đồ ăn

Nhiều thực phẩm có thể kích hoạt quá mẫn. Các thực phẩm gây kích thích thường khác nhau trên khắp thế giới. Trong các nền văn hoá phương Tây, việc ăn hoặc tiếp xúc với đậu phộng, lúa mì, quả hạch, một số loại hải sản như sò, sữa, trứng là những nguyên nhân phổ biến nhất [3] Mè thì phổ biến ở Trung Đông, trong khi gạo và đậu chickpeas thường gặp phải như là nguồn gây ra sốc ở châu Á.[3] Các trường hợp nghiêm trọng thường do nuốt phải chất gây dị ứng [8], nhưng một số người gặp phản ứng nặng khi tiếp xúc chúng. Trẻ em có thể mau chóng hết bị dị ứng. Ở độ tuổi 16, 80% trẻ bị sốc quá mức đối với sữa hoặc trứng và 20% bị sốc phản vệ với đậu phộng có thể chịu đựng được các thực phẩm này.[17]

Thuốc men

Bất kỳ loại thuốc nào cũng có thể gây nên chứng quá mẫn. Phổ biến nhất là thuốc kháng sinh β-lactam (như penicillin) tiếp theo là aspirin và NSAIDs (Thuốc chống viêm không steroid).[13][25] Các kháng sinh khác ít gặp hơn, và các phản ứng với NSAIDs có ý nghĩa cụ thể cho thấy những người dị ứng với một NSAID có thể chịu đựng được một loại NSAID khác [25] . Các nguyên nhân tương đối phổ biến khác bao gồm hóa trị, vắc-xin, protamine và chế phẩm thảo dược [3]. Một số thuốc (vancomycin, morphine, tia X tương phản trong số những chất khác) gây sốc phản vệ bằng trực tiếp kích hoạt làm mất hạt nhỏ tế bào mast.[8]Tần số của một phản ứng đối với một tác nhân một phần phụ thuộc vào tần suất sử dụng nó và một phần vào các tính chất nội tại của nó[26]. Chứng quá mẫn với penicillin hoặc cephalosporin xảy ra chỉ sau khi nó liên kết với các protein bên trong cơ thể với một số chất gắn kết dễ dàng hơn các chất khác [12]. Chứng quá mẫn cảm với penicillin xảy ra một lần trong mỗi 2.000 đến 10.000 khóa điều trị, với tử vong xảy ra ít hơn mỗi 50.000 khóa điều trị [12]. Chứng sốc với aspirin và NSAIDs xảy ra khoảng 1 trên 50.000 người[12] Nếu người nào đó phản ứng với penicillin, nguy cơ phản ứng với cephalosporins của người đó lớn hơn nhưng vẫn ít hơn 1 trong 1.000.[12] Các tác nhân làm rõ trong lúc qua trình chụp X-ray gây ra phản ứng trong 1% trường hợp, trong khi các tác nhân osmolar thấp hơn mới gây ra phản ứng trong 0,04% trường hợp.[26]

Nọc độc

Nọc độc từ vết chích hoặc cắn của côn trùng côn trùng như kiến và ong có thể gây sốc phản vệ ở những người dễ bị tổn thương [7][27][28] Các phản ứng có tính hệ thống trước đây, không chỉ là phản ứng cục bộ xung quanh vị trí của vết chích, là một yếu tố nguy cơ cho sốc phản vệ trong tương lai[29][30] tuy nhiên, một nửa số người tử vong đã không có phản ứng hệ thống trước đó.[31]

Các yếu tố rủi ro

Những người bị các bệnh dị ứng như hen, chàm, hoặc viêm mũi dị ứng có nguy cơ bị sốc cao từ thức ăn, cao su và các chất làm rõ khi rọi tuyến, nhưng không phải từ các loại thuốc chích hoặc vết chích từ côn trùng.[3][8] Một nghiên cứu ở trẻ em cho thấy 60% bệnh nhân có tiền sử bệnh dị ứng trước đó, và trẻ chết vì chứng quá mẫn, hơn 90% bị hen suyễn[8]. Những người bị mastocytosis hoặc có tình trạng kinh tế xã hội cao hơn có nguy cơ gia tăng.[3][8] Thời gian lâu hơn kể từ lần tiếp xúc cuối cùng với tác nhân đượcnghi ngờ rủi ro càng thấp.[12]

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Phản vệ http://www.mja.com.au/public/issues/175_12_171201/... http://smschile.cl/documentos/cursos2010/MedicalCl... http://www.diseasesdatabase.com/ddb29153.htm http://www.icd9data.com/getICD9Code.ashx?icd9=995.... //www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2515352 //www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3122150 //www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3500036 //www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3972293 //www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4625730 //www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5089823